بوکسیت Bauxite

سنگ بوکسیت مهم ترین و اصلی ترین سنگ برای تولید فلز آلومینیم است. فلز آلومینیم فراوان ترین فلز و سومین عنصر کره زمین پس از اکسیژن و سیلیس می باشد اما ترکیبات دیگر آلومینیم برای استخراج فلز آلومینیم اقتصادی نبوده و عمدتا این نوع فلز از بوکسیت استخراج می گردد. هرچند ذخایر دیگری مانند آلونیت و نفلین سینیت نیز وجود دارند ولی مهم ترین سنگ برای استخراج آلومینیم، سنگ بوکسیت است.

ساختار سنگ بوکسیت

سنگ بوکسیت متشکل از کانی های دیاسپور، بوهمیت، گیبسیت و کانی های آهن، تیتان و سیلیس می باشد. کانی گیبسیت در ذخایر جوان و کانی های دیاسپور و بوهمیت در ذخایر فسیل مشاهده می گردد.

تشکیل بوکسیت

ذخایر بوکسیت ایران از نوع ذخایر فسیل می باشند و عمدتا در اواخر دوران اول، پرمین و اوایل دوران دوم تشکیل گردیده است. در دوره کرتاسه نیز ذخایر بوکسیت در ایران تشکیل گردیده که در زون زاگرس و حد فاصل سازندهای ایلام و سروک مشاهده می شود.

منابع سنگ بوکسیت در ایران

ذخایر اصلی بوکسیت ایران در اوایل دوران دوم و حدفاصل دوره های تریاس و ژوراسیک تشکیل گردیده است. ذخایر مهم بوکسیت این دوره در استان خراسان شمالی کشف گردیده که بوکسیت جاجرم و بوکسیت سرخ چشمه اکنون در حال بهره برداری می باشند.

بوکسیت های تریاس در ایران از نوع دیاسپوری هستند.

کیفیت بوکسیت

معیار کیفیت بوکسیت برای صنعت آلومینا، نسبت آلومینا به سیلیس و یا تفاضل این دو عدد می باشد و هر چه این نسبت بالا تر باشد کیفیت بوکسیت بهتر است. عناصر مزاحم برای تولید آلومینا سیلیس و همچنین ترکیبات آلکالی و قلیایی هستند.

کاربرد بوکسیت در صنعت

کاربرد بوکسیت، در صنایع آلومینا و تهیه فلز آلومینیم، سیمان نسوز، سیمان پرتلند، آجرهای نسوز، جرم های نسوز و تهیه فولاد می باشد.

در فولاد سازی از بوکسیت به عنوان روانساز پالپ استفاده می شود و جایگزین مناسب و ارزانتری به جای فلورین است.

نویسنده: علی اصغر شادمانی، کارشناس ارشد اکتشاف معدن دانشگاه تهران